Klimaatadaptatie

Het klimaat verandert

De aarde warmt op en het klimaat verandert. De grootste oorzaak daarvan is de uitstoot van broeikasgassen, zoals CO₂ en methaan. Sinds de 19^e eeuw stoten mensen steeds meer broeikasgassen uit. Klimaatverandering heeft veel verschillende gevolgen. Eén daarvan is dat er problemen ontstaan met drinkwater en voedsel. Een ander gevolg is dat er veel dier- en plantensoorten uitsterven. Op deze pagina lees je meer over klimaatverandering en wat we kunnen doen om de problemen te beperken.

Hoe verandert het klimaat?

Doordat de aarde opwarmt, stijgt de temperatuur overal ter wereld. Wereldwijd is de gemiddelde temperatuur sinds 1880 gestegen met 1,1 °C. Door de opwarming wordt ook het weer extremer: het wordt niet alleen warmer, maar ook natter en droger. En de zeespiegel stijgt. In de toekomst nemen deze veranderingen nog verder toe.

Hoe verandert het klimaat in Nederland?

In ons land is de temperatuur sinds 1901 zelfs gestegen met ongeveer 2 °C. De video hieronder legt uit hoe het klimaat in Nederland verandert. Daaronder kun je lezen hoe het weer natter, warmer en droger wordt en hoe de zeespiegel stijgt.

Het wordt steeds natter
Vooral de winters en zomers zijn natter geworden. Belangrijkste oorzaak: extreme buien komen steeds vaker voor en worden steeds heviger. Deze buien kunnen wateroverlast veroorzaken. Wegen kunnen bijvoorbeeld onbegaanbaar worden en regenwater kan je huis binnenstromen. Ook kunnen er overstromingen ontstaan, zoals de overstromingen van 2021 in Limburg en Brabant.

Het wordt steeds warmer
De gemiddelde temperatuur neemt toe, maar ook hittegolven komen steeds vaker voor. Deze hittegolven duren ook steeds langer. Steden warmen het sterkst op. Dit komt doordat stenige oppervlakken veel warmte vasthouden. Bij hitte kun je oververhit raken en last krijgen van lichamelijke klachten. Dit wordt ook wel hittestress genoemd.

Het wordt steeds droger
We zullen vaker te maken krijgen met droge periodes. Als het lange tijd achter elkaar niet of te weinig regent, kan er een watertekort ontstaan. Er is dan niet genoeg water voor bijvoorbeeld de landbouw en de natuur. Planten kunnen verdrogen, oppervlaktewater en grondwater kan verzilten, oogsten kunnen mislukken en boten kunnen bij lage waterstanden niet meer varen. Bij heel ernstige droogte kan er een tekort aan drinkwater ontstaan.

De zeespiegel stijgt
Doordat de aarde opwarmt, zet zeewater in volume uit. Ook smelten er gletsjers en ijskappen. Zo komt er meer water in de zeeën. Hierdoor stijgt de zeespiegel. Uit onderzoek blijkt dat de zeespiegel sinds begin jaren negentig sneller stijgt dan daarvoor, ook langs de Nederlandse kust. We weten niet hoe snel de zeespiegel verder zal stijgen. Tot 2100 kan de zeespiegel stijgen met 30 cm, maar hij kan ook stijgen met 3 meter. Door de stijging van de zeespiegel neemt de kans op overstromingen toe. Een overstroming kan leiden tot slachtoffers en schade aan gebouwen en wegen.

Wat kunnen we doen?

Gelukkig kunnen we ook iets doen. We kunnen de gevolgen van klimaatverandering beperken. Dat kan op twee manieren:

We stoten zo weinig mogelijk CO₂ en andere broeikasgassen uit. Zo remmen we de opwarming van de aarde af. Dit noemen we klimaatmitigatie. We kunnen bijvoorbeeld zoveel mogelijk met de fiets en het ov reizen. En we kunnen overstappen naar schonere vormen van energie, zoals zonne- en windenergie.
We passen ons aan: we veranderen onze omgeving en ons gedrag zo, dat we beter met de gevolgen van klimaatverandering kunnen omgaan. Dat noemen we klimaatadaptatie. Omdat we de gevolgen van klimaatverandering nu al merken, is het belangrijk dat we ons nu al aanpassen.

Klimaatmitigatie en klimaatadaptatie zijn dus allebei belangrijk. We moeten zo weinig mogelijk broeikasgassen uitstoten én we moeten ons aanpassen. Het is nodig dat iedereen daaraan bijdraagt: het Rijk, overheden, maatschappelijke organisaties, bedrijven en inwoners. Samen kunnen we onze omgeving prettig en leefbaar houden, ook voor toekomstige generaties. Ook jij kunt meedoen!

Hoe kunnen we zo weinig mogelijk CO₂ uitstoten?

Wil je zo weinig mogelijk CO₂ uitstoten? Wat het meeste effect heeft, is minder of helemaal geen vlees meer eten. Ook helpt het om geen eten weg te gooien. Verder helpt het om niet te vliegen, de fiets en het ov te gebruiken in plaats van de auto en je woning beter te isoleren. Ook draag je bij door de verwarming lager te zetten en weinig spullen te kopen. Meer tips vind je op de website van MilieuCentraal.

Hoe kunnen we ons aanpassen aan extreem weer?

We zullen steeds vaker te maken krijgen met extreem weer, zoals hitte, droogte, hevige regen en overstroming. Het is daarom belangrijk dat we onze omgeving en ons gedrag zo aanpassen dat we de gevolgen van extreem weer beter kunnen opvangen.

Hoe kunnen we onze omgeving aanpassen?
Een groene omgeving helpt om beter met extreem weer om te gaan. We kunnen tegels vervangen door planten en bomen. Zo kunnen we hitte, droogte en hevige regenbuien beter opvangen. Water kan dan bijvoorbeeld makkelijker in de bodem wegzakken, wat helpt tegen wateroverlast en droogte. Ook bieden bomen en planten verkoeling, door schaduw en verdamping. Verder beschermt de Nederlandse overheid ons voor overstromingen door de rivieren meer ruimte te geven en de dijken te versterken. Ook werken overheden en kennisinstellingen samen in het Kennisprogramma Zeespiegelstijging. Het doel daarvan is om ons ook in de toekomst voor te bereiden op de stijgende zeespiegel.

Hoe kunnen we ons gedrag aanpassen?
Naast onze omgeving kunnen we ook ons gedrag aanpassen. Tijdens droge periodes kun je bijvoorbeeld zuiniger omgaan met drinkwater. Soms is het zo droog dat de Nederlandse overheid een sproeiverbod instelt. Je mag dan geen water uit sloten, beken en rivieren halen om akkers, tuinen en sportvelden te besproeien of om vijvers te vullen. Ook tijdens hitte is het heel belangrijk om je gedrag aan te passen. Hitte kan namelijk gezondheidsklachten veroorzaken, vooral bij oudere en kwetsbare mensen. Het is daarom bijvoorbeeld belangrijk om oudere en kwetsbare mensen dan goed in de gaten te houden..

Hoe kunnen we de gevolgen van hevige regen beperken?
We krijgen in Nederland steeds vaker te maken met extreme regenbuien. De riolering en het watersysteem kunnen veel water aan, maar geen extreme buien. Schade door dit soort buien kunnen we daarom niet helemaal voorkomen. Wel proberen we om de gevolgen te beperken.

Wat kun jij doen tegen wateroverlast?
Jij kunt ook helpen om wateroverlast bij hevige regenbuien te beperken. Vervang tegels in je tuin door groen, koppel je regenpijp af of leg een groen dak aan. Een overzicht van handige tips vind je op de website van Ons Water:

→ Ga naar de tips van Ons Water

Met deze maatregelen verklein je de kans dat regenwater bij een hoosbui je huis binnenstroomt. Ook maken deze maatregelen je omgeving aantrekkelijker.

Hoe kunnen we de gevolgen van droogte beperken?

Wat kun jij doen tegen droogte?
Ook jij kunt de gevolgen van droogte beperken. Vervang tegels in je tuin door groen en koppel je regenpijp af. Hiermee zorg je ervoor dat er meer water in de grond kan wegzakken en dat het grondwater wordt aangevuld. Ook is het belangrijk om tijdens droogte water te besparen en zuinig om te gaan met drinkwater. Een regenton kan helpen om water te besparen. Met een regenton vang je regenwater op dat je op een later moment kunt gebruiken voor je planten. Op de website van Ons Water vind je nog meer tips om water te besparen. Bijvoorbeeld tijdens het schoonmaken, wassen of het toiletgebruik.

Wat is de verdringingsreeks?
Het is al zo lang droog in Nederland dat er een watertekort dreigt. Om dat te voorkomen, is het belangrijk dat we allemaal heel zuinig omgaan met water. En dat we het water dat er is goed verdelen. De verdringingsreeks geeft aan in welke volgorde het beschikbare water verdeeld moet worden. De video hieronder legt het uit. Onder de video kun je lezen uit welke categorieën de verdringingsreeks bestaat.

Uit welke categorieën bestaat de verdringingsreeks?
De verdringingsreeks bestaat uit vier categorieën:

Het water dat nog beschikbaar is, mag als eerste gebruikt worden voor de veiligheid en het voorkomen van schade die onomkeerbaar is.
De tweede categorie die gebruik mag maken van het water dat nog beschikbaar is, is die van de drinkwater- en energievoorziening. Dat geldt trouwens alleen als de leveringszekerheid voor deze voorzieningen in gevaar is.
De derde categorie is de beregening van gewassen waarbij een totale mislukking van de oogst dreigt door watertekorten, terwijl met een relatief kleine hoeveelheid water schade voorkomen kan worden.
Onder categorie 4 vallen minder urgente belangen van de drinkwatervoorziening, energievoorziening en landbouw en bijvoorbeeld ook de waterkwaliteit in stedelijk gebied.

Hoe kunnen we de gevolgen van hitte beperken?

Een groene omgeving wordt minder heet. Vervang daarom tegels door groen. Ook helpt een boom goed tegen hitte: een boom geeft schaduw en verkoelt de lucht. Tijdens hittegolven is het goed om de hitte zoveel mogelijk buiten je huis te houden met bijvoorbeeld zonwering. En het is verstandig om dan een koele plek op te zoeken. Let ook extra op oudere en kwetsbare personen. Zij zijn het meest kwetsbaar voor hitte.

Hoe kunnen we de gevolgen van een overstroming beperken?

Zonder onze dijken en duinen zou 60% van ons land regelmatig onder water lopen. De waterschappen en Rijkswaterstaat werken daarom voortdurend aan sterke dijken en ruimte voor de rivieren. Dat doen ze onder andere met het Hoogwaterbeschermingsprogramma. We zijn in Nederland goed beschermd, maar toch kan het een keer misgaan. Als dat gebeurt, kunnen de gevolgen ingrijpend zijn. Daarom is het belangrijk dat alle Nederlanders zich voorbereiden op hoogwater.

Hoe hoog kan het water bij jou komen?
Wil je weten hoe hoog het water in jouw buurt kan komen? Check het op Overstroomik.nl. Vul je postcode in. Je ziet dan hoe hoog het water in jouw buurt kan komen. Ook kun je zien hoe de situatie eruit ziet als het water vanuit zee komt of vanuit de rivier, of van beide kanten. Verder krijg je hier tips over wat je het beste kunt doen als je gebied dreigt te overstromen. Zoals naar welke regionale radiozender je dan moet luisteren.

Wat kun je zelf doen?
Op overstroomik.nl krijg je tips over hoe je je voorbereidt op een overstroming. Het is bijvoorbeeld aan te raden om altijd een noodpakket in huis te hebben. Ook moet je bij een dreigende overstroming op tijd aan familie en vrienden laten weten wat je gaat doen. Tijdens een overstroming is het namelijk moeilijk om te bellen of appen, omdat er dan waarschijnlijk geen telefoon en internet meer is.

Bekijk ook de video hieronder die uitlegt wat je moet doen als je gebied overstroomt of dreigt te overstromen.

Blijven of vertrekken?
Als jouw gebied dreigt te overstromen, moet je een belangrijke beslissing nemen: blijf je thuis of ga je weg?

Blijf je thuis? Dan is het belangrijk om te weten hoe je je woning kunt beschermen tegen het water. En om zelf een droge plek op te zoeken. Voor meer advies zie de pagina Thuisblijven van Overstroomik.nl.
Besluit je om te vertrekken? Dan is het handig om voorbereid de weg op te gaan. Neem een noodvoorraad mee en houd rekening met slecht weer. Wees je ervan bewust dat er op hetzelfde moment veel andere mensen zijn die ook het gebied willen verlaten. Voor meer advies zie de pagina Vertrekken van Overstroomik.nl.

Kun je subsidie krijgen?

Wil je zelf iets doen om je omgeving aan het veranderende klimaat aan te passen? Via de gemeente Moerdijk kun je klimaatsubsidie krijgen voor bijvoorbeeld het afkoppelen van je regenpijp of het aanleggen van een groen dak (het vergroenen van je tuin). Ook via andere organisaties kun je soms subsidies krijgen. Bekijk de Groenesubsidiewijzer voor een compleet overzicht van alle subsidies in onze gemeente.