De Europese wetgeving beschermt de rechten van energieconsumenten. De lidstaten zijn verplicht deze bescherming over te nemen en te garanderen. Consumenten hebben het recht te kiezen van welke aanbieder ze elektriciteit of gas willen kopen. Als ze niet tevreden zijn over hun energiebedrijf, kunnen ze dankzij de EU-wetgeving gemakkelijk overstappen naar een ander bedrijf (meestal binnen 21 dagen) zonder daarvoor extra te hoeven betalen.
Contracten voor de levering van gas of elektriciteit zijn vaak ingewikkeld. Daarom zijn energiebedrijven verplicht duidelijk uit te leggen wat er in staat, voordat de consument zijn handtekening zet. Ze moeten ook vermelden als het contract wordt gewijzigd (zoals hogere tarieven) en de kans geven om het contract op te zeggen (en over te stappen naar een ander energiebedrijf) als consumenten niet tevreden zijn met het veranderde contract. Leveranciers moeten ook nauwkeurige en actuele informatie bieden over het verbruik, en ervoor zorgen dat de rekeningen juist zijn.
Bij het kopen of huren van een huis moet de verkoper of verhuurder volgens de EU-regels zorgen voor een energielabel dat laat zien hoe energiezuinig de woning is. De Europese regelgeving zorgt er ook voor dat conflicten en klachten snel kunnen worden opgelost, door eenvoudigweg een klacht in te dienen bij het energiebedrijf. Als het probleem dan nog niet wordt opgelost, moet volgens de EU-regels in elk land een speciaal nationaal orgaan zorgen voor een goedkope en snelle oplossing buiten de rechtbank om. Tot slot zorgt de EU ervoor dat burgers bij nationale energiecontactpunten meer informatie en advies kunnen krijgen over hun rechten als energieconsumenten.